• Աշխարհաքաղաքականություն
• Ազգային անվտանգություն
• Հայության հիմնախնդիրներ
• Տնտեսագիտություն

Ռուսաստանի նկատմամբ ԱՄՆ քաղաքականության մասին

Ռուսաստանի գծով ամերիկյան առաջատար մասնագետ Անդերս Օսլունդը «Նեզավիսիմայա գազետա»-ին տված բացառիկ Հարցազրույցում վերլուծում է ռուսական ուղղությամբ Վաշինգտոնի քաղաքականությունը և նրանում շտկումներ մտցնելու հնարավորությունը: Ստորև ներկայացնում ենք հատվածներ հիշյալ Հարցազրույցից:

Հարց - ԱՄՆ-ում վերջին ամիսներին սաստկանում է Ռուսաստանի հասցեին քննադատության ալիքը: Ինչպե՞ս եք գնահատում ժողովրդավարության ներկայիս վիճակը Ռուսաստանում:

Պատ. - Ռուսաստանում այսօր նուրբ ավտորիտար վարչակարգ է: Մասնավորապես, այդ են վկայում ամերիկյան Freedom House (Ազատության տուն) հեղինակավոր իրավապաշտպան կազմակերպության տվյալները, ինչպես նաև Սթիվեն Ֆիշի «Ժողովրդավարության նահանջը Ռուսաստանում» նոր գիրքը: Ռուսաստանը միակն է, որը նախորդ տարի Freedom House-ի դասակարգման աղյուսակում «մասնակի ազատ»-ից տեղափոխվել է «անազատ» երկրների շարքը:

Հարց - ԱՄՆ պետքարտուղար Քոնդոլիզա Ռայսը վերջերս հայտարարեց, թե ներկայումս Ռուսաստանի ու ԱՄՆ հարաբերությունները, «հնարավոր է, ավելի լավն են, քան երբևէ եղել են տեսանելի անցյալում»: Իսկ դրանից հետո ամերիկյան ԶԼՄ-ը հաղորդեցին, որ Ջորջ Բուշի վարչակազմը քննում է Ռուսաստանի նկատմամբ քաղաքականության փոփոխության հնարավորությունը: Ինչպե՞ս ընկալենք վերջին ժամանակներս Վաշինգտոնից հնչող հակասական ազդանշանները: Կարելի՞ է խոսել, արդյոք, Ռուսաստանի Հարցում ԱՄՆ վարչակազմում պառակտման մասին:

Պատ. - Վարչակազմում մի ամբողջ շարք Հարցերում միշտ էլ կան որոշակի տարաձայնություններ: Սակայն կարելի է առանձնացնել նեոպահպանողականների մի ազդեցիկ խումբ, որը պնդում է, թե ժողովրդավարության առկայությունը Ռուսաստանում չափազանց կարևոր է: Նրանց կարծիքով, ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության հիմնական անհաջողություններից մեկը հենց այն է, որ Ռուսաստանը «գլորվում» է դեպի ավտորիտարիզմ: Երկրորդ խումբը` դրանք իրապաշտներն են, որոնք գտնում են, թե Ռուսաստանի ներքին քաղաքականությունը և նրանում ժողովրդավարությունն ԱՄՆ համար նշանակություն չունեն. միակ կարևոր բանն այն է, թե օժանդակո՞ւմ է, արդյոք, Մոսկվան ԱՄՆ քաղաքականության անցկացմանը, առաջին հերթին` միջուկային զենքի չտարածման կարևորագույն Հարցում և Իրանի խնդրում: Նշեմ, որ ԱՄՆ վարչակազմում Ռուսաստանի նկատմամբ այս երկու մոտեցումների հաշվեկշռումը կախված է օրակարգից:

Ներկայումս առաջնային նշանակություն ունեն երեք թեմաներ: Առաջինը ժողովրդավարությունն է Ռուսաստանում` այս տարվա ամռանը Սանկտ Պետերբուրգում կայանալիք «Մեծ ութնյակի» գագաթաժողովի նախաշեմին: Ամերիկացիներին շատ է անհանգստացնում, թե ինչ կարելի է անել, որպեսզի հյուսիսային մայրաքաղաքում բարձրաստիճան հանդիպումներում հիմար չերևան: Ի դեպ, այս Հարցը տրվում է ոչ միայն Վաշինգտոնում, այլև «Մեծ ութնյակի» մյուս առաջատար երկրներում` Ֆրանսիայում, Գերմանիայում... Երկրորդը նախագահական ընտրություններն են Բելառուսում և խորհրդարանական ընտրություններն Ուկրաինայում: Ռուսաստանն ու ԱՄՆ-ը բացահայտորեն հակադիր կողմեր կբռնեն: Վերջապես, երրորդ թեման Իրանն է: Հատկապես այստեղ Մոսկվան կարող է փրկել իր հարաբերություններն ԱՄՆ-ի հետ:

Հարց - Ձեր կարծիքով, Ռուսաստանի հանդեպ ո՞ր մոտեցումը կարող է գերակայել` առավել գործնակա՞նը, թե՞ առավել կոշտը:

Պատ. - Դա կախված է աշխարհում տիրող իրավիճակից և, իհարկե, հենց Ռուսաստանից: Մոսկվան հեշտությամբ կարող է ազդել իր նկատմամբ ԱՄՆ քաղաքականության վրա: Այստեղ, նախևառաջ, նշանակություն ունի Մոսկվայի պահվածքը հետխորհրդային տարածությունում, որտեղ ամենաթեժ կետը համարվում է Ուկրաինան և, հնարավոր է, Վրաստանը: Բելառուսի Հարցում Արևմուտքը քիչ բան կարող է անել. նա լարված ուշադրությամբ հետևում է Ռուսաստանի քաղաքականությանն այս երկրում: Խիստ ազդում են նաև այնպիսի միջադեպերը, ինչպիսին է, օրինակ, «գազային պատերազմը»:

Հարց - Ամերիկյան ԶԼՄ-ը հաղորդեցին, թե Ռուսաստանի իրավիճակի հանդեպ Վաշինգտոնի մտահոգության արտահայտման ձևերից մեկը կարող է լինել «տարբեր իրավապաշտպան խմբերի, ժողովրդավարության կողմնակիցների և քաղաքացիական հասարակության այլ ներկայացուցիչների հավաքը»: Նման հավաք կարող է կայանալ ինչպես Ռուսաստանում, այնպես էլ նրա սահմաններից դուրս: Ինչպե՞ս եք Դուք վերաբերվում այդ նախաձեռնությանը:

Պատ. - Կարծում եմ, որ նմանատիպ ինչ-որ բան անհրաժեշտ է անել, այլապես Ամերիկան «հիմարի» տեսք կունենա: Ինչպես ես արդեն ասացի, Վաշինգտոնը պետք է որևէ կերպ աջակցի Ռուսաստանում ժողովրդավարությանը: Հավանաբար, նման հավաք լավ կլինի անցկացնել արտասահմանում, օրինակ` նախկին խորհրդային հանրապետություններից որևէ մեկում: Չէ՞ որ Ռուսաստանում միշտ էլ հնարավոր է, ասենք, վկայակոչելով անվտանգությունը` վերցնել ու արգելել այդպիսի միջոցառումը: Եվ ոչ ոք չի կարող դրան հակադրվել:

Հարց - Սենատոր Ջոն Մակքեյնը ԱՄՆ-ին կոչ արեց բոյկոտել Պետերբուրգի գագաթաժողովը: Այն կարո՞ղ է, արդյոք, ձախողվել:

Պատ. - Կարծում եմ, որ գագաթաժողովի տապալումը չափազանց քիչ հավանական է: Արդեն շատ ուշ է: Բացի այդ, բոյկոտն այնքան էլ արդյունավետ միջոց չէ: Նշեմ, որ Մակքեյնը իրականում կոչ էր անում, որպեսզի նախագահ Բուշը «Մեծ յոթնյակի» իր գործընկերների հետ քննարկի գագաթաժողովի տեղափոխման հնարավորությունը: Եվ սենատորի խոսքը բավականին զգուշավոր էր:

Ողջ «յոթնյակը» Պետերբուրգի հուլիսյան հանդիպման կապակցությամբ իրեն շատ անհարմար է զգում: Միակ լուրջ բանը, ինչի մասին Ռուսաստանը մտադիր է խոսել, էներգետիկ անվտանգությունն է: Ֆրանսիան այս կապակցությամբ պահանջում է այդ թեմայի լուրջ քննարկում և Ռուսաստանի կողմից էներգետիկ խարտիայի վավերացում` Եվրասիա էներգակիրների հստակ մատակարարումների ապահովման համար: Ինչ վերաբերում է օրակարգի մյուս Հարցերին (վարակիչ հիվանդություններ, կրթական խնդիրներ), ապա բանավեճն այստեղ չի խոստանում լինել բովանդակալից: Ստացվում է, որ այդ գագաթաժողովի նպատակը Ռուսաստանում ավտորիտար վարչակարգի հաջողությունների տոնումն է: Վաշինգտոնում հնչում են այսպիսի գնահատականներ, թե Պետերբուրգի գագաթաժողովն ինչ-որ միջին բան է լինելու 1936թ. Բեռլինի օլիմպիական խաղերի և 1938թ. Չեխոսլովակիայի վերաբերյալ մյունխենյան համաձայնագրի համեմատությամբ:

Հարց - Թոմ Լանթոսն ավելի նվազ դիվանագիտորեն հանդես եկավ և առաջարկեց Ռուսաստանին ընդհանրապես վռնդել «Մեծ ութնյակից»: Ձեր կարծիքով, Ռուսաստանի նման մեկուսացումը կարո՞ղ է արդյունավետ լինել:

Պատ. - Կարծում եմ, որ դա տեղի չի ունենա: Դրանք սոսկ խոսքեր են, որոնց իմաստն այն է, որ Ռուսաստանում ժողովրդավարությանը հարկավոր է որևէ կերպ աջակցել: Սակայն այստեղ հետաքրքիր Հարց է ծագում. եթե Ռուսաստանը մտել է զարգացած արդյունաբերությամբ առաջատար ժողովրդավարությունների խմբի մեջ, ընդ որում` չհանդիսանալով ժողովրդավարական, ապա ինչո՞ւ այնտեղ չընդգրկել Չինաստանին, Հնդկաստանին, Հարավաֆրիկյան Հանրապետությանը և Բրազիլիային: Այս դեպքում խումբն առավել ներկայացուցչական կլինի: Սկզբունքորեն այս չորս պետությունները «Մեծ ութնյակի» նախարարական հանդիպումներում միշտ էլ ներկայացված են: Ենթադրում եմ, որ «Մեծ ութնյակի» ընդարձակման Հարցը Սանկտ Պետերբուրգում կդրվի:

Հարց - Վերջերս նախագահ Բուշն իր ելույթում հայտարարեց, թե ժողովրդավարական հեղափոխությունները Վրաստանում, Ուկրաինայում, Կիրգիզիայում լոկ սկիզբն են, և ազատության երթն աշխարհում շարունակվելու է: Ո՞րն է լինելու նրա հաջորդ կանգառը` Բելառո՞ւսը, Ռուսաստա՞նը:

Պատ. - Ինչ վերաբերում է Բելառուսում հեղափոխության հեռանկարին` ես հոռետես եմ: Նախագահ Լուկաշենկոն բոլոր ոլորտներում վիթխարի վերահսկողություն ունի: Բացի այդ, Բելառուսում չկան ամուր ինքնուրույն ուժեր` պատրաստ դիմակայելու իշխանությանը: Արևմուտքի համար խիստ դժվար է որևէ բան անել Բելառուսում, որն ամբողջովին կախված է Ռուսաստանի դոտացիաներից: Լուկաշենկոյի ճակատագիրը Պուտինի ձեռքում է, իսկ վերջինս ակնհայտորեն ոչինչ չի ուզում ձեռնարկել Բելառուսի նախագահի դեմ:

Հարց - Ձեր կարծիքով, ընտրությունները Բելառուսում և Ուկրաինայում կարո՞ղ են լրացուցիչ լարվածություն մտցնել Մոսկվայի ու Վաշինգտոնի հարաբերություններում:

Պատ. - Դա լիովին հնարավոր է: Կարծում եմ, որ Լուկաշենկոն երբեմն ինքը կարող է այդ լարվածությունը հրահրել: Ի սկզբանե ծրագրված էր, որ ընտրությունները Բելառուսում կանցնեն գրեթե նույն ժամանակ, ինչ և Պետերբուրգի գագաթաժողովը (դա Ռուսաստանի համար հավելյալ բարդություններ կառաջացներ): Սակայն հետո ընտրությունները տեղափոխվեցին մարտ: Այդ որոշումն իբր թե կայացրել է ինքը` Լուկաշենկոն, առանց Մոսկվայի առերևույթ ճնշման:

Մոսկվայի ու Վաշինգտոնի մոտ տարաձայնություններ կառաջանան նաև Ուկրաինայի առիթով: Ակներև է, որ երբ խոսքը ընտրությունների մասին է, Արևմուտքը մի կողմ է բռնում, իսկ Ռուսաստանը` հակադիր: Հետաքրքիր է, որ Արևմուտքի համար այժմ դժվար է ազդել Բելառուսի, իսկ Ռուսաստանի համար` Ուկրաինայի վրա:

Հարց - Կապիտոլիումում Իրանի հետ համագործակցող երկրների նկատմամբ պատժամիջոցներ սահմանելու կոչեր հնչեցին: Մասնավորապես, սենատոր Սեմ Բրաունբեքը, ի թիվս այդպիսի երկրների, հիշատակեց Ռուսաստանն ու Չինաստանը: Ձեր կարծիքով, Մոսկվայի հանդեպ նման պատժամիջոցներ կկիրառվե՞ն: Ու եթե դա տեղի ունենա, արդյո՞ք այդպիսի զարգացումը չի լինի վերադարձ սառը պատերազմին:

Պատ. - Միացյալ Նահանգներն արդեն կոնկրետ ռուսական ձեռնարկությունների նկատմամբ որոշակի պատժամիջոցներ սահմանել է, բայց ես համոզված չեմ, որ այժմ կհաջորդեն ինչ-որ գլոբալ պատժամիջոցներ Ռուսաստանի հանդեպ: Ես, օրինակ, նման միջոցների կողմնակից չեմ և գտնում եմ, որ դրանք արդյունավետ չեն ու սովորաբար ունենում են այլ հետևանքներ, քան ցանկալի կլիներ: Ցավոք, Կոնգրեսը շատ է սիրում տարբեր պատժամիջոցների մասին որոշումներ կայացնել, քանզի դա նրա իշխանությունը ցուցադրելու եղանակ է: Ժողովրդավարների ճամբարում գոյություն ունեն շատ հզոր հովանավորչական լոբբիներ, որոնք կարող են պնդել նմանատիպ կոշտ միջոցների կիրառման կամ չինական արտադրանքի սակագների ավելացման վրա: Ռուսաստանի դեպքում հնարավոր է սահմանափակումներ մտցվեն բարձր տեխնոլոգիաների մատակարարումների վրա, ինչը ժամանակին եղել է:

Հարց - Դուք ինչպե՞ս եք գտնում, Կոնգրեսը ե՞րբ կվերացնի Ռուսաստանի նկատմամբ Ջեքսոն-Վենիկի լրացումը¹:

Պատ. - Չեմ կարծում, թե դա տեսանելի ապագայում տեղի կունենա, նույնիսկ այն բանից հետո, երբ ձեր երկիրը մտնի Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության մեջ: Հավանական է` այդ լրացումը շուտով դադարի գործել Ուկրաինայի համար²: