13.08.2025ՍԱ ԱԼԵՔՍԱՆԴՐԱՊՈԼԻ ՊԱՅՄԱՆԱԳՐԻ ԿՐԿՆՈՒԹՅՈՒՆՆ Է. Հայկ Բաբուխանյան
Նիկոլ Փաշինյանի և Իլհամ Ալիևի կողմից ԱՄՆ-ում ստորագրված փաստաթղթերը ներկայացվում են որպես Թրամփի խաղաղարար առաքելության հաղթանակ, սակայն Հայաստանի համար դրանք նշանակում են փաստացի նոր կապիտուլյացիա Բաքվի և Անկարայի առջև։
Այս մասին մեզ տված հարցազրույցում հայտարարել է «Սահմանադրական իրավունք միություն» կուսակցության ղեկավար և «Հզոր Հայաստան Ռուսաստանի հետ. հանուն նոր միության » շարժման համակարգող Հայկ Բաբուխանյանը։
- Արդյոք սա կարելի՞ է գնահատել որպես Թրամփի հաղթանակ:
- Վաշինգտոնում տեղի ունեցածը մեծ հաղթանակ է ոչ միայն Թուրքիայի ու Ադրբեջանի, այլեւ ԱՄՆ-ի համար։ Միացյալ Նահանգները ստացան վերահսկողության կետ ոչ միայն Հարավային Կովկասի, այլև Կենտրոնական Ասիայի և Կասպից ծովի նկատմամբ, մինչև Չինաստանի հետ սահմանները։
ԱՄՆ-ն ստացավ գազի և նավթի, ինչպես նաև հազվագյուտ մետաղների Կենտրոնական Ասիայից և Ադրբեջանից դեպի արեւմուտք տեղափոխումը վերահսկելու հնարավորություն։ Վաշինգտոնն այժմ իրավունք ունի զարգացնել այսպես կոչված Միջին միջանցքը, որը շատ երկրներ փորձեցին իրականացնել։ Մենք գիտենք, թե ինչպես Չինաստանը փորձեց նմանատիպ նախագիծ մշակել, բայց ԱՄՆ-ն առաջ անցավ ՝ կատարելով «ձիու» քայլ։
Ինչ վերաբերում է ռազմական բաղադրիչին, ապա ռազմական բեռները, այդ թվում՝ հնարավոր է՝ զորքը, կրկին ԱՄՆ հրահանգներով, կշարժվեն այս միջանցքով։ Այդտեղ կտեղակայվեն ԱՄՆ-ի, իսկ գուցե նաեւ ՆԱՏՕյի անդամ Թուրքիայի զինված ուժերը:
Սա ամբողջությամբ փակում է այլընտրանքային ճանապարհը, որը Ռուսաստանը և Իրանը կարող են ունենալ միմյանց միջև` ճանապարհ, որը չի վերահսկվում թուրքական ուժերի կողմից։
Եվ սա, անշուշտ, կհանգեցնի լարվածության և Ռուսաստանի և Իրանի կողմից պատասխան գործողությունների։ Մյուս կողմից, ԱՄՆ-ն և Թուրքիան ճնշում կգործադրեն Երևանի վրա՝ այս «Թրամփի ճանապարհը» հնարավորինս արագ բացելու համար։ Ադրբեջանն արդեն ասել է, որ ժամանակ կորցնելու կարիք չկա, քանի որ ամեն ինչ ստորագրված է, և անհրաժեշտ է անհապաղ գործել։ Այսպիսով Հայաստանը կհայտնվի այս լարվածության կիզակետում։
- Իսկ եթե դիտենք թուրքերի տեսանկյունի՞ց:
- Թուրքերի տեսանկյունից, նրանք անկասկած ամեն ինչի են հասել։ Առաջին հերթին՝ Անկարան, որն այս ճանապարհով ամրապնդում է իր դիրքերը թե՛ Կովկասում, թե՛ Կենտրոնական Ասիայում, բայց նաև Բաքուն, որը Ղարաբաղում ռազմական գործողությունները սկսվելով ձգտում էր այս միջանցքին տիրանալուն։
Հայաստանը տեղի տվեց ԱՄՆ-ի, Թուրքիայի և Ադրբեջանի պահանջներին։ Այն հրաժարվեց Արցախից, որպեսզի նրանք կարողանան ստանալ այս միջանցքը, և Արցախի 120 հազար բնակիչները դարձան փախստականներ, սակայն այս մասին ոչ մի խոսք չկա Թրամփի վերահսկողության տակ գտնվող այսպես կոչված «ինքնիշխան» պետությունների՝ Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարների կողմից ստորագրված վերջնական կոմյունիկեում։
4 տարի առաջ` 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ին, նույն գործող անձերի` Ալիեւի ու Նիկոլի կողմից ստորագրվել է ամենաբարձր մակարդակով եռակողմ հայտարարության։ Այդ փաստաթղթի 9-րդ կետը նախատեսում է նույն այդ հաղորդակցության ուղիների բացումը, միակ տարբերությունն այն է, որ այն ժամանակ ՌԴ-ի, իսկ այժմ ԱՄՆ-ի վերահսկողության նորքո: Սակայն Արցախը առկա էր ռուսական տարբերակում, մինչդեռ ամերիկյան տարբերակում դրա մասին ընդհանրապես չի նշվում։ Այսպիսով, Արցախը զոհաբերվեց, որպեսզի ռուսներին թույլ չտան վերահսկել այդ ճանապարհը, իսկ ամերիկացիները կարողանան մուտք գործել տարածաշրջան։
Իրավիճակը նույնությամբ կրկնեց 1919-20 թվականները, երբ անգլիացիների ճնշման տակ Հայաստանի իշխանությունները խոչնդոտում էին ռուսների վերադարձին մեր տարածաշրջան, իսկ ամերիկացիները նկարում էին Վիլսոնի քառտեզ: «Անկախ» ՀՀ-ի իշխանությունները ստորագրեցին Ալեքսանդրապոլի պայմանագիրը, արդյունքում թուրքերին հանձնելով ոչ միայն Արցախը եւ Նախիջեւանը, այլեւ բազմաթիվ այլ տարածքներ ու բոլոր ճանապարհների վերահսկողությունը:
- ԵՄ-ն ի՞նչ դերում հայտնվեց:
- Ի դեպ, եվրոպացիները նույնպես դուրս են եկել Հարավային կովկասը վերահսկողների շրջանակից։ Փաստն այն է, որ ԵՄ ներկայացուցիչները ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի մաս էին կազմում, և Վաշինգտոնը ու Անկարան որոշեցին լուծարել այս ձևաչափը։ Մենք բոլորս հիշում ենք ԵՄ-ի փորձերը միջամտելու տարածաշրջանի հանրապետությունների գործերին Պրահայում 2022 թվականին, երբ նրանք ճնշում գործադրեցին Փաշինյանի վրա՝ զիջելու Ղարաբաղը։ Արդյունքում, եվրոպացիները հեռացվեցին գործընթացից. հստակեցրեց, որ միայն ամերիկացիներն են վերահսկելու այս միջանցքը և թույլ չեն տա որևէ մեկին մտնել այնտեղ։
- Իսկ Հայաստանը ի՞նչ շահեց:
- Այս ամենը Հայաստանի համար նշանակում է ինքնիշխանության վերջին մնացորդների կորուստ, Արցախի կորուստ և խոնարհում ԱՄՆ-ի, ինչպես նաև Թուրքիայի և Ադրբեջանի առջև, որոնք իրենց պայմանները կթելադրեն հաղթողների դիրքերից։ Միակ պարտվող կողմը Հայաստանն էր։ Հայաստանը կորցրել է նաեւ խաչմերուկի կարգավիճակը ու զարգանալու հնարավորությունը:
Այս ամենը տեղի է ունենում Թրամփի և Պուտինի հանդիպումից առաջ, և ամերիկացիները խաղի ընթացքում առաջ են անցնում՝ Ռուսաստանին դնելով այնպիսի փաստի առաջ, որ նրանք այժմ ձեռք են բերել տարածաշրջանում գերիշխանություն հաստատելու լծակը։
Եվ այն, որ Փաշինյանը այս նոր կապիտուլյացիան ստորագրեց հենց հիմա, օգնեց ԱՄՆ-ին առաջ անցնել Ռուսաստանից Ալյասկայում հանդիպման նախօրեին:
Ա. Հովհաննիսյան
www.iravunk.com
դեպի ետ